खुशी हुन के गर्ने ?

सुखानुभूतिका सन्दर्भमा धेरै अध्ययन भएको पाइन्छ । अध्यात्म र विज्ञान दुवैले सुख वा खुशीलार्ई कसरी अनुभूति गर्न सकिन्छ भन्ने विषयमा विभिन्न खालका धारणा प्रस्तुत गरेका छन् ।

साधारणतया खुशीलाई एक विशेष घटनासँग जोडेर हेर्ने गरिन्छ भने सुखलाई निरन्तर प्रक्रियाको रुपमा हेर्ने गरिन्छ । अर्थात् जो लामो समयसम्म खुशी छ उसलाई सुखी भन्न सकिन्छ । जो कोही मानिस सुख प्राप्तिको निम्ति तल्लीन हुन्छ । तथापि प्रायः मानिसहरू दुःखी भेटिन्छन् । कारण सोध्ने हो भने हरेकसँग अनेक कारणहरू भेटिन सक्छन् ।

तर तपाईं दुःखी हुनुको प्रमुख कारण भनेको तपाईं खुशी हुन नचाहनु हो । धेरैले भन्नुहोला यो झुट हो । यो केही हदसम्म ठीक पनि हो तर  हामीले आफ्ना बानीहरूलाई यसरी विकसित गरेका छौं कि हामी चाहेर पनि खुशी हुन सक्दैनौं । त्यसो हो भने खुशी हुन के गर्ने ? यो प्रश्नको उत्तर खोज्ने प्रयत्न गरौं ।

खुशी हुन नसक्नुका दुई कारण छन् । एक– आन्तरिक, दोस्रो– वातावरणीय वा बाह्य कारण । हामी वातावरणीय कारणलाई प्रमुख ठान्ने गर्छौं । जस्तै कि आफ्नो नजिकको मान्छेले तपाईंको इच्छा विपरीत कुनै कार्य गर्नु, धोका दिनु वा कहिलेकाहीं तपाईंले भन्दै नभनेका भावना बुझ्न नसक्नु लगायतका कारणले तपाईंले दुःखी अनुभव गर्नुहुन्छ ।

अझ कतिपय अवस्थामा त कसैले ठूलो स्वरमा बोल्यो मात्रै भने पनि हाम्रो मन दुख्छ । कति कुराहरू त हामीसँग सम्बन्धित नहुँदा पनि हामी खराब महसुस गरिरहेका हुन्छौं । जस्तै कि कोभिड महामारीमा आफू सुरक्षित रहँदा पनि मृत्युदर बढेको खबरले हामीलाई त्रसित तुल्याउँछ, फलस्वरुप हामी दुःखी हुन पुग्छौं ।

वातावरणमा हुने हाम्रा इच्छा विपरीतका घटनाहरूले हामीलाई दुःखी तुल्याउँछन्, जुन घटना हाम्रो नियन्त्रण बाहिरका हुन्छन् । आन्तरिक रुपमा हेर्ने हो भने हामी विगतमा रुमल्लिएर वा भविष्यको चिन्ता गरेर पनि दुःखी बनिरहेका हुन्छौं । हामीमध्ये कति त हुनै नसक्ने प्रकृतिका समस्याहरूको कल्पना गरेर समेत दुःखी बनिरहेका हुन्छौं ।

खुशी हुनका लागि सबैभन्दा पहिले यो बुझ्न जरुरी छ कि वातावरणमा हुने घटना र हाम्रो खुशी अन्तरसम्बन्धित विषय होइनन् र वातावरणमा घट्ने घटनामा हाम्रो नियन्त्रण पनि हुँदैन । तर यी परिस्थितिमा हामीले जनाउने प्रतिक्रियामा हाम्रो नियन्त्रण रहन्छ ।

त्यसैले कुनै परिस्थिति विशेषले कसैलाई एकदम ठूलो चोट पुर्‍याउँछ भने सोही विषयले कसैलाई केही असर समेत गर्दैन । यस अर्थमा खुशी नितान्त हाम्रो सोच वा हामीले जनाउने प्रतिक्रियाद्वारा निर्मित हुने विषय हो ।

वातावरणमा जस्तो परिस्थिति आए पनि आफूलाई शान्त र धैर्य राख्न सक्नु नै वास्तविक सुख हो । यो कुरालाई बुझ्न र कार्यान्वयन गर्न निश्चय नै केही समय लाग्न सक्छ । किनकि हामीले सत्य मानिरहेको कुरालाई नकार्दै नयाँ ढाँचामा ढल्न केही कसरत गर्नैपर्ने हुन्छ । तर यो सम्भव छ, भन्ने नयाँ चिन्तनले तपाईंलाई विषम परिस्थितिमा पनि सकारात्मक रहन प्रेरित गर्नेछ ।

यसबाहेक हाम्रो दैनिकीमा सामान्य फेरबदल कसरत र योग, स्वस्थ्य खाना, साँझ बिहान भगवानसँग प्रार्थनाले हामीलाई फूर्तिलो तथा मानसिक रुपले बलियो बनाउँछ । आजको समयमा त अनावश्यक र अत्याधिक मात्रामा नकारात्मक सूचनाको प्रवाहले हामीमा यस्तै सूचना ग्रहण गर्ने बानी परेको छ । यसले गर्दा पनि हामीमा कुनै पनि घटनाप्रति नकारात्मक दृष्टिकोण र पूर्वाग्रह मिश्रित सोच हाबी हुने गर्छ । त्यसैले सही र आवश्यक सूचनाको मात्र खपत गर्ने बानीको विकासले थकान कम गराइ खुशीको अनुभव गराउँछ ।

समय–समयमा हुने पारिवारिक वा मन मिल्ने व्यक्तिसँगको भेटघाटले पनि आनन्दित तुल्याउँछ । आफ्नो रुचिको क्षेत्रमा नयाँ कुरा सिक्दा पनि हामी खुशी पाउँछौं ।

समग्रमा भन्नुपर्दा सुखी रहन चाहने व्यक्तिले आफ्नो सोचमा आवश्यकता अनुरुपको नियन्त्रण राखेर विषम परिस्थितिमा पनि त्यसको फलस्वरुप प्राप्त भएका पाठहरूलाई याद गरेर शान्त रहने कोशिश गर्नुपर्छ ।

मनको शान्ति नै सुखको रहस्य हो । यसका लागि आफ्ना कमीकमजोरी केलाउँदै स्वचिन्तन् गर्नुपर्छ । यसले एकातर्फ खुशी प्रदान गर्छ भने अर्कोतर्फ व्यक्तित्व विकासमा समेत सहयोग गर्छ ।

गर्भावस्थामा कुपोषणको जोखिम

बच्चा जन्मेलगत्तै कुपोषणको नराम्रो असर आमा र बच्चा दुवैमा पर्छ । गर्भावस्थाको क्रममा र त्यसपछि हुने कुपोषण बच्चाको लागि घातक हुन सक्छ ।

स्तनपान यसको सबैभन्दा पहिलो र मुख्य कारण हो । बच्चालाई दुध पिलाउने आमालाई दैनिक कम्तीमा पनि दैनिक १००० क्यालोरी उर्जाको आवश्यकता हुन्छ । धेरै महिलाहरुलाई यसबारेमा थाहा हुँदैन त्यसै कारण उनीहरु डिहाइड्रेशन, भिटामिन वा मिनरल्सको कमी र कहिलेकाँही रगतको कमीको पनि शिकार हुन्छन् ।

बच्चाको जन्मभन्दा पहिले र पछि भिटामिनको सेवन गर्नु धेरै आवश्यक छ । फोलिक एसिड पानीमा घुलेर शरीरबाट बाहिर निस्कन्छ । जस कारण धेरै जसो बच्चा जन्मिएपछि महिलाहरु फोलिक एसिडको कमीको कारण एनिमियाबाट ग्रस्त हुन्छन् । त्यसैले फोलिक एसिडयुक्त खानेकुराहरु जस्तै हरियो सागसब्जी, सुन्तला, कागती जस्ता खानेकुरा खानुपर्छ ।

गर्भवती महिलाहरुमा कुपोषणको नराम्रो असर उनीहरुको पेटमा बढीरहेका बच्चामा पर्छ । बच्चाको विकास ठिक ढंगले हुँदैन र जन्मको समयमा उनीहरुको तौल सामान्यभन्दा कम हुन्छ ।

गर्भावस्थाको क्रममा कुपोषण र जन्मको समय कम तौलको नराम्रो असर बच्चामा पर्छ जसको विभिन्न परिणामहरु हुन सक्छन् । यदि गर्भावस्थाको क्रममा आमालाई पोषणको कमी भएको छ भने बच्चाले आफ्नो जीवनमा निम्न रोगहरुको सामना गर्नुपर्छ

बच्चालाई अस्टियोपोरोसिस, क्रोनिक किड्नी फेल्यर, मुटुरोग, टाइप २ मधुमेह, फोक्सोको रोग आदि लाग्ने समस्या हुन्छ ।

यदि गर्भावस्थाको क्रममा आमामा पोषणको कमी छ भने यो घातक पनि हुन सक्छ । यस बाहेक बच्चाको जन्म समयभन्दा अगाडि हुनु, गर्भपात जस्ता समस्याहरु हुन सक्छ ।

महिलाहरुमा अरु पनि धेरै समस्याहरु हुन्छन् जस्तै संक्रमण, एनिमिया अर्थात रगतको कमी उत्पादकतामा कमी सुस्टी र कमजोरी आदी

कुपोषणलाई सन्तुलिन आहारको सेवनबाट रोक्न सकिन्छ । महिलाहरुलाई गर्भावस्थाको क्रममा पर्याप्त मात्रामा फलफूm, सागसब्जी, पानी, फाइबर, प्रोटिन, बोसो एवम् कार्बोहाइड्रेटको सेवन गर्नुपर्छ ।

पोषण सम्बन्धी आवश्यकता

आइरन

शरीरमा हेमोग्लोबिन बनाउनको लागि आइरन धेरै आवश्यक छ । हेमोग्लोबिन रातो रक्तकोषहरुमा पाइन्छ जसले पुरै शरीरिमा अक्सिजन पुर्याउँछ । यदि हाम्रो शरीरमा रातो रक्तकोषहरुको कमी भएमा सबै अंगसम्म अक्जिसन पर्याप्त मात्रामा पुग्दैन ।

तपाईं आइरनको सेवन ठिकसँग गर्नुहुन्न भने विस्तारै विस्तारै हेमोग्लोबिनको कमी हुन थाल्छ र तपाईं एनिमिक हुनुहुन्छ । तपाई आफ्नो शरीरमा उर्जाको कमी महसुस गर्नुहुन्छ । तपाईंको शरीरमा रोगसँग लड्ने तागत हुँदैन ।

बच्चालाई जन्म दिए पछि धेरै जसो महिलाहरु थकान र कमजोरी महसुस गर्छन् । यस्तोमा उनीहरले आइरनयुक्त खानेकुराको सेवन गर्नुपर्छ । बच्चाको जन्मको क्रममा महिलाहरुको धेरै रक्तश्राव हुन्छ र यसैकारणले रगतको कमी हुन्छ त्यसैले आफ्नो आहारमा पर्याप्त मात्रामा आइरन समावेश गर्नुहोस् ।

ग्लुकोज

शरीरमा आइरनको सही अवशोषणको लागि ग्लूकोज पनि धेरै महत्वपूर्ण छ । यसले आइरनलाई तिव्र रुपमा अवशोषण हुनुको साथसाथै शरीरलाई उर्जा पनि मिल्छ ।

बच्चाको जन्म पछि धेरै महिलाहरु एकदम आफ्नो तौल कम गर्न चाहन्छन् । जुन कारणले उचित आहारको सेवन गर्न पाउँदैनन् । यो हानीकारक हुन सक्छ । स्तनपान गराउनाले तौल आँफै कम हुन्छ ।

जबकी स्तनपान गाउने आमालाई दैनिक ३०० अतिरिक्त क्यालोरी को आवश्यकता हुन्छ ।

यसैले सन्तुलित आहारको साथसाथै व्यायाम गर्नुहोस् र अतिरिक्त क्यालोरीको सेवनबाट बँच्नुहोस् । यदि नर्मल डेलिभरी भयो भने तपाईं बच्चालाई जन्म दिएको केही समयपछि हल्का व्यायाम सुरु गर्न सक्नुहुन्छ । तर, सी सेक्सन पनि ६ सातासम्म व्यायाम गर्नुहुन्न ।