हेपाटाइटिस सी : कारण, लक्षण र उपचार
कलेजोसँग सम्बन्धित रोग हो, हेपटाइटिस- सी । यसको भाइरसले कलेजोलाई क्षतिग्रस्त बनाउँछ । जबकि सुरुको अवस्थामा यसको कुनैपनि लक्षण नदेखिन सक्छ । त्यसैले लक्षण देखापरेमा तुरुन्तै उपचार खोज्नुपर्छ ।
कस्तो हुन्छ त लक्षण ?
हेपाटाइटिस ‘सी’को लक्षण
१. भोक कम लाग्नु वा खान मन नलाग्नु
२. सामान्य अवस्थामा पनि थकान महसुस हुनु
३. पेट दुख्नु
४. अनुहार पहेँलो हुनु पनि यसको एउटा लक्षण हुन सक्छ
५. हल्का ज्वरो आउनु तथा जिउ चिलाउनु
किन हुन्छ त हेपाटाइटिस सी ?
सामान्यत: हेपाटाइटिस ‘सी’ हुनुको मुख्य कारण भनेको कलेजो कमजोर हुनु हो ।
१.अस्वस्थ्यकर खानपान जस्तो कि धेरै तेलयुक्त, मसलायुक्त, प्रशोधित खानेकुराको सेवन । बेसन, मैदा, वनस्पति घिउ आदिको सेवनले कलेजोलाई कमजोर बनाउँछ ।
२. कतिपय यस्ता खानेकुरा जुन पचाउनका लागि लामो समय लाग्छ । यस किसिमको खानेकुराले पनि कलेजोलाई असर गर्छ ।
३. धुमपान, कुनै प्रकारको नशाब तथा माछामासुको सेवन पनि कलेजोको लागि हानिकारक छ । यसको सेवनले कलेजो सुनिन सक्छ ।
४. औषधिको सेवन पनि कलेजोको लागि घातक हुन सक्छ । प्यारासिटामोल, एन्टिबायोटिक, व्युटाजोलिडिनलगायतका औषधिको अत्याधिक प्रयोगले पनि कलेजो खराब बनाउन सक्छ ।
हेपाइटिसबारे थाहा पाउने तरिकाः
रगत जाँच गरेर तथा लक्षण पहिचान गरेर पनि हेपाइटिस सी भए, नभएको थाहा पाउन सकिन्छ । हेपाटाइटिस भएको थाहा भएमा चिकित्सकसित परामर्श आवश्यक छ ।
के छ त उपचार ?
हेपाटाइटिस सीको लक्षण देखिएमा चिकित्सकसँग भेटेर उचित परामर्श लिनुपर्छ । बच्चालाई हेपाटाइटिसबाट बचाउन विभिन्न खोप लगाउन सकिन्छ । हेपाइटिस संक्रमित सुई, औजारलगायतको प्रयोगले अर्को व्यक्तिलाई समेत संक्रमित गर्नसक्ने हुँदा यसबारे विशेष सजग रहन आवश्यक छ । त्यस्तै, संक्रमित व्यक्तिसित नजिक बस्दा, उसले प्रयोग गरेको खानेकुरा खाँदा वा उसले प्रयोग गरेको सामान चलाउदा विशेष सजगता अपनाउन जरुरी छ ।
त्यसबाहेक घरेलु विधिबाट पनि केही मात्रामा यसको जोखिम कम गर्न सकिन्छ ।
१. तुलसीको पत्ताको पेस्ट बनाएर यसलाई उखुको जुससँग खान दिएमा पनि फाइदा हुन्छ । यसको लागि बिरामीले १५ देखि २० दिनसम्म यो जुसको सेवन गर्न आवश्यक छ ।
२. महको साथमा थोरै कपुर मिसाएर खानु पनि फाइदाजनक छ । तर, त्यसको लागि कपुको मात्रा निकै थोरै हुनुपर्छ ।
३. हरियो धनियाँलाई मसिनो काटेर त्यसमा ८–१० तुलसीको पत्ता मिसाएर करिब चार लिटर पानीमा यसलाई उमाल्नुस् । यसलाई तबसम्म उमाल्नुपर्छ, जबसम्म उक्त पानी एक लिटर बराबर हुँदैन । अब उक्त घोललाई चिसो बनाएर दिनमा २-३ पटक यसको सेवन गर्नुपर्छ ।
४. सकिन्छ भने केही दिन केवल फलफूल तथा बढी मात्रामा पानीको सेवन गरौं।
५. तुलसीको पत्तालाई पिनेर मुलाको रससित खानाले पनि फाइदा हुन्छ ।
६. फास्टफुड तथा जंक फुडबाट टाढै बसौं ।
यो पनि,,,उपरखुट्टी लगाएर बस्दा स्वास्थ्यमा पर्छ यस्तो असर
के हाम्रो बसाईको स्थितीले पनि स्वास्थ्यमा असर गर्छ ? पक्कै गर्छ । स्वस्थ जीवनका लागि बसाईको आसन पनि सही हुनुपर्छ ।
जस्तो हामीमध्ये धेरैजसो एउटा खुट्टामाथि अर्को खुट्टा चढाएर बस्ने गर्छौं, जसलाई चलनचल्तीको भाषामा उपरखुट्टी लगाएको भनिन्छ । यसरी बस्नुलाई हाम्रो समाजमा त्यती शोभनिय मानिदैन । खासमा खुट्टा क्रस गरेर वा उपरखुट्टी लगाएर बस्नुसँग शिष्टचारको कुरा किनपनि जोडिएको रहेछ भने, यो स्वास्थ्यका लागि हानिकारक रहेछ ।
उपरखुट्टी लगाएर बस्नुको हानिकारक प्रभाव शरीरमा पर्छ । हुन त हामी यसलाई स्टाइलको वा आरमको रुपमा लिन्छौं । कतिपय अवस्थामा आफुलाई ठूलो देखाउन पनि हामी उपरखुट्टी लगाउँछौं, तर यो पोजिसन सही होइन ।
यसरी उपरखुट्टी लगाएर बस्दा पेरोनोल नर्वमा दबाब पर्छ । साथै खुट्टाको नसामा त्यसले दबाब पैदा गर्छ । यसले मांशपेसीलाई संकुचित गराउँछ । र, अस्थायी प्यारालाइसिसको संभावना बढाइदिन्छ ।
यसको असर खुट्टामा मात्र पर्ने होइन । यसले गर्दन र ढाँडमा समेत नकारात्मक असर पार्छ ।
भेरिकोज भेन्समा नसा बढेको हुन्छ । कुनैपनि नसा भेरिकोज भेन्स नै हुनसक्छ । तर सबैभन्दा प्रभावित नसा हाम्रो खुट्टा र खुट्टाको पञ्जामा हुन्छ । त्यही कारण उभिदा वा घुम्दा हाम्रो तल्लो भागको नसामा दबाब बढ्छ । भेरिकोज भेन्स सामान्यत छालाको सतहमा देखिने निलो नसा हो । कहिले काहीँ यसले गंभिर समस्याको रुप लिन्छ ।
हुन त चिकित्सकहरु अझैपनि यसमा स्पष्ट छैनन् कि, उपरखुट्टी लगाउँदा त्यसले भेरिकाज नसाको कारण बन्छ कि बन्दैन । यद्यपी अधिकांश चिकित्सकले के भन्ने गरेका छन् भने, उपरखुट्टी लगाएर बस्दा त्यसले रक्त प्रवाहमा नराम्ररी असर पु¥याउँछ ।
मांसपेशीलाई असर
उपरखुट्टी लगाएर बस्दा घुँडाको ठिक विपरितको मांसपेशीमा दबाब पर्छ, जसले खुट्टाको तल्लो भाग र खुट्टामा उत्तेजना पैदा गर्छ । यदि हामी लामो समयसम्म यही पोजिसनमा बस्यौं भने खुट्टाको मांसपेशी कमजोर एवं शिथिल हुनपुग्छ । पछि यही कारण मांसपेशी दुख्ने समस्या पनि हुनसक्छ ।
अस्थायी पक्षघात
जब हामी लामो समय उपरखुट्टी लगाएर बस्छौं । यो एक स्थितीको कारण बन्न सक्छ, जसलाई पेरोनेल नर्व पाल्सी भनिन्छ । यस्तो अवस्था आइसकेपछि खुट्टाको औंलाहरु ठिक ढंगले उठाउन सकिदैन । दक्षिण कोरियामा भएको एक अध्ययन अनुसार घण्टौंसम्म उपरखुट्टी लगाएर बस्दा अस्थाई पक्षघातको समस्या हुने जोखिम देखिन्छ ।
रक्तचाप बढ्छ
जब हाम्रो रक्तचाप जाँच गरिन्छ, त्यसबेला चिकित्सकले खुट्टालाई सामान्य पोजिसनमा राख्न भन्छ । उपरखुट्टी लगाएको अवस्थामा रक्तचाप जाँच गरिदैन । किनभने उपरखुट्टी लगाएर बस्दा रक्तचाप स्वत बढ्छ ।
गर्दन र कम्मरको समस्या
यस पोजिसनमा लामो समय बस्दा पेल्भिक बोनको एक रोटेशन प्रभावित हुन्छ । यो हड्डी मेरुदण्डको हड्डीको आधार हो । यसमा दवाव परेपछि गर्दन र कम्मरको तल्लो भागमा दवाव पर्छ ।
यो पनि,,गर्मीयाममा लाग्न सक्छ यस्ता रोग
गर्मीयाम सुरु भएसँगै मानव शरीरमा विभिन्न किसिमका स्वास्थ्य समस्याहरू देखिने गर्छ । खासगरी यो समयमा विभिन्न किसिमका संक्रमणको डर हुन्छ। खानेकुरा चाँडै सड्ने र त्यसैमाथि झिङ्गा, लामखुट्टे, साङ्ला पनि धेरै पाइने भएकोले पनि यो समयमा संक्रमणको जोखिम धेरै हुन्छ।
यसबेला ज्वरो आउने, रुघाखोकी लाग्ने, डाइरिया हुने जस्ता समस्या देखापर्न सक्छ। पाचनयन्त्र कमजोर हुने र खानेकुरा सजिलै नपच्ने भएकोले पनि अरू बेलाभन्दा यो समयमा धेरै समस्या हुन्छ। गर्मीयाममा शरीरमा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता पनि कमजोर हुन्छ । त्यसैले वर्षामा संक्रमित रोगको भय हुन्छ ।
यस मौसममा चिसो लाग्ने, ज्वरो आउने जस्ता समस्याहरू धेरै हुने गर्छ । बर्खायाममा के कारणले यस्तो समस्या देखापर्छ त ? सबैभन्दा पहिलो त्यसबारे केही कुरा उल्लेख गरौँ।
रोग फैलाउने कारण
– ठाउँ-ठाउँमा पानी जम्मा हुन्छ, त्यसमा लामखुट्टे फैलन्छ । जसकारण डेङ्गु, मलेरिया फैलाउन यहि नै एउटा कारण हुन सक्छ ।
– बिषालु जीवजन्तु, किरा, झिङ्गा आदिले पानी र खानेकुराको माध्यमबाट पनि संक्रमण बढ्न सक्छ ।
-हावामा फोहोरको संक्रमण फैलनु ।
-पित्त दुषित हुनु । (किनभने पित्तबाट हुने रोग ज्वरो आउनमा सबैभन्दा ठूलो कारण बन्छ।)
-तातो शरीर तुरुन्तै चिसो लाग्नु ।
-तेज घाममा हिँडडुल गर्नु ।
– पानीमा भिज्नु ।
कसरी अपनाउने सावधानी
-ज्वरो आयो भने खुला हावा आउजाउ गर्ने कोठामा बस्नुपर्छ । जति सकिन्छ, आराम गर्नुपर्छ ।
-हल्का र सुपाच्य खानेकुरा खानुपर्छ ।
-दूध, चिया, जुस पिउनुपर्छ । तर, भुटेको, तारेको, मसलेदार खानेकुरा खानु हुन्न ।
-धेरै शारीरिक श्रम गर्नु हुन्न ।
डिहाइड्रेसन
गर्मीमा धेरै पसिना आउनाले अथवा शारीरिक क्रियाकलाप बढी हुनाले डिहाइड्रेसनको समस्या हुन्छ । टाउको दुखाइ, थकान, घाँटी अथवा ओठ सुक्नु, पिसाबको रङ्ग परिवर्तन हुनु, हात खुट्टाको दुखाइ, रिङ्गटा लाग्नु आदि डिहाइड्रेसनका लक्षणहरू हुन् ।
डिहाइड्रेसनबाट बच्नका लागि प्रशस्त मात्रामा पानी पिउनुपर्छ । काममा व्यस्त हुनुहुन्छ भने पनि कामको बीचबीचमा पानी पिउनुपर्छ । व्यायाम गरिरहनु भएको छ भने पनि प्रत्येक बीस मिनेटपछि पानी पिउनुपर्छ । हरेक दिन कम्तीमा ४-५ ग्लास कागती पानी पिउनुपर्छ ।
फुड प्वाइजन
गर्मीमा फुड प्वाइजन हुने सम्भावना पनि उत्तिकै हुन्छ। गर्मी मौसममा थुप्रै खानेकुराहरूमा ब्याक्टेरियाहरू चाँडै फैलिने भएकाले धेरैजनालाई गर्मीमा प्वाइजन हुन सक्छ। बान्ता आउने, रिङ्गटा लाग्ने, ज्वरो, डायरिया, टाउको दुखाइ, शरीर दुखेको छ भने फुड प्वाइजन भएको हुनुपर्छ । फुड प्वाइजनबाट तत्काल राहत पाउनका लागि एक ग्लास मन तातो पानीमा कागती, नुन र सख्खर मिसाएर पिउनुपर्छ । दूध अथवा डेरी प्रोडक्सनका साथै मांशाहारी खानाबाट बच्नुपर्छ ।
केही घरेलु उपायहरू अपनाएर पनि फुड प्वाइजनिङबाट बच्न सकिन्छ । त्यसका लागि पेटको जलन र दुखाइलाई कम गर्नका लागि एउटा चिया चम्चा महमा केही थोपा अदुवाको जुस मिसाएर सेवन गर्नु राम्रो हुन्छ । वाकवाकी र दुखाइको अवस्थामा तुरुन्त राहत प्राप्त गर्नका लागि एउटा चिया चम्चा दूधमा एक चम्चा मेथीदाना मिलाएर खाने गर्नुपर्छ ।
आँखाको समस्या
गर्मी मौसममा एलर्जी तथा संक्रमण सम्भावना बढी हुन्छ । त्यसले आँखामा कन्जक्टिभाइटिस हुन्छ। आँखा रातो हुनु, सुन्निनु, चिलाउनु तथा चिपचिपाहट हुनु यसको लक्षण हो । यो समस्याबाट जोगिनका लागि घामबाट जोगिनुपर्छ ।
घाममा जानै परेमा सनग्लासको प्रयोग गर्नुपर्छ । हातलाई प्रायः सफा राख्नुपर्छ, त्यसका लागि एन्टिसेप्टिक साबुनले हात धुनुपर्छ । राम्ररी निद्रा पुर्याउनुपर्छ । निद्रा पूरा नभएमा रोग प्रतिरोध क्षमता कमजोर हुन जान्छ, जसका कारण शरीरमा इन्फेक्सनसँग लड्ने क्षमता कम हुन्छ ।
आँखामा समस्या उत्पन्न भएमा बालबालिकालाई आमाको दूधको २-३ थोपा उसको दुवै आँखामा प्रयोग गर्नु लाभदायक हुन्छ । बाख्रा अथवा गाईको काँचो दूधको केही थोपा आँखामा प्रयोग गर्नाले पनि यो इन्फेक्सन चाँडै निको हुने गर्छ । काँचो आलुलाई काटेर आँखामा प्रयोग गरेमा आँखा सुन्निएको निको हुन्छ।
